خبرنگاران کاهش مشارکت رویگردانی از اصلاحات نیست - تنها پیامک

در گزیده ای از گفت و گوی روزنامه آرمان ملی با مرتضی مبلغ معاون سیاسی دولت اصلاحات آمده است: عده ای بر این باورند که به واسطه اتفاقاتی که طی یک سال اخیر در حوزه های مختلف در جامعه رخ داده، عملکردهای بعضا ناموفق دولت در حوزه های اقتصادی و اجتماعی و نارضایتی مردم از این فرایند، جامعه از جریان سیاسی اصلاح طلب رویگردان شده یا آنطور که صادق زیباکلام می گوید اصلاح طلبان تمام شده اند، این در حالی است که بسکمک از اصلاح طلبان معتقدند با وجود ریزش محسوس سرمایه اجتماعی جریان اصلاحات و نارضایتی مردم از شرایط معیشتی و اجتماعی همه این نارضایتی ها به رویگردانی مردم از اصلاح طلبان بازنمی شود؛ چرا که اگر مردم از این جریان ناامید بودند بارها در مقاطع مختلف انتخاباتی با آرای میلیونی از آنها حمایت نمی کردند. هر چند نقدها جدی به برخی رویکردها و عملکردهای اصلاح طلبان وجود دارد اما این بدان معنا نیست که اعتبار آنها نزد جامعه انتها یافته است. به نظر می رسد اگر اصلاح طلبان بتوانند نوعی بازنگری و تجدیدنظر در سیاست ها، راهبردها و سازوکارهای خود داشته باشند این مشکل قابل حل باشد و باز هم شاهد آفتاب تابان اصلاحات در سپهر سیاست ایران باشیم. شاید استعفای عبدالواحد موسوی لاری از شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان نقطه آغازی بر این تجدیدنظر و بازنگری در ساختارها و سازوکارهای اصلاح طلبان باشد تا با تغییراتی راهبردی باز هم موفقیت اصلاح طلبان را این بار با رویکردی تازه در انتخابات 1400 به نظاره بنشینیم. برای بررسی نقدها به شعسا، لزوم خودانتقادی و بازنگری در راهبردها و سازوکارها و رویکرد جامعه به اصلاح طلبان، آرمان ملی با مرتضی مبلغ، معاون سیاسی وزارت کشور در دولت اصلاحات و عضو شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان به گفت وگو پرداخته است که آن را می خوانید.

انتخابات اخیر نشان داده سرمایه اجتماعی اصلاح طلبان به طرز محسوسی ریزش کرده و جامعه به نحوی از اصلاح طلبان رویگردان شده است؛ اساسا چقدر با این مساله موافقید و راهکارهای بازیابی سرمایه اجتماعی را چه می دانید؟

من فکر می کنم مشکل کاهش مشارکت مردم را نمی توان به هیچ وجه به رویگردانی مردم از جریان اصلاحات تفسیر کرد. این مغالطه بزرگی است؛ چون اتفاقا مردم به خاطر اینکه طرفدار و خواهان اصلاحات سازنده در کشور هستند این رفتار را از خود نشان داده اند. چون شاهدند که در انتخابات شرکت می کنند اما سازوکارهای ساری و جاری در مدیریت سیاسی کشور به گونه ای است که برای نهادهای برخاسته از رای مردم مشکل سازی شده و اجازه ظهور و بروز واقعیت داده نمی شود. یعنی جریاناتی در کشور هستند که دارای قدرت گسترده ای هستند که برای هر چه با منویات شان تناسب نداشته باشد، مشکل ایجاد می کنند و این موضوع جدید هم نیست. متاسفانه مشاهده می کنید که با این پدیده روبرو بوده ایم و همین سیاست های غلط و ناکارآمد و کارشکنی ها و موازی کاری ها باعث ناراحتی مردم شده است. علاوه بر اینها جنگ روانی گسترده و رفتاری که در انتخابات اجرا شده و عدم تایید صلاحیت های بی سابقه که از قبل بیش از دو سوم کرسی های مجلس را غیررقابتی کرده بود نیز از دیگر مسائل قابل توجه است. این امر از جهت کمیت و کیفیت بی سابقه بوده است. اینها مردم را ناراضی کرده و به وضعیتی درمی آورده که فکر می کنند چه فایده که در صف بایستند و وقت بگذارند؟ بنابراین باید این مساله را بدین نحو تحلیل کرد. این نوعی مغالطه، فرافکنی و رد گم کردن مردم است که می گویند مردم از اصلاحات سرخورده شده اند. مردم از این رفتارها و برنامه های نامطلوب و غیرسازنده ناراضی شده اند وگرنه به طور تاریخی به دنبال اصلاحات هستند. از طرف دیگر اصلاح طلبان حتما نیاز به تجدیدنظر در سیاست ها و برنامه ها دارند؛ چراکه ذات اصلاح طلبی به گونه ای است که به خودانتقادی و تجدیدنظر در سیاست ها و رفتارها می پردازد و برای آینده متناسب با مقتضیات فکر، تلاش و نظریه پردازی می کند تا در جنبه های مختلف سازماندهی، ساختار، اهداف، برنامه ها، سیاست ها و رویکردها راه حل ارائه دهد. این امری ضروری است که در گذشته بوده و امروز هم بیش از گذشته ضرورتش احساس می شود.

عده ای بر این باورند که اصلاح طلبان سیاست و سازوکار مشخص و مشخصی در برخورد با مسائلی چون انتخابات ندارند. با توجه به سابقه انتخابات های اخیر چه نظری در این مورد دارید؟

در خصوص سازوکار و سازمان تشکیلاتی اصلاح طلبان معتقدم پس از بحران های خاصی که در کشور حاکم شد شرایط ایجاب می کرد که رویکردهای جدیدی در مناسبات اصلاح طلبان با سیاست کشور و جامعه رخ دهد. از همان سال سازوکار تشکیلاتی جدیدی متناسب با زمان شکل گرفت که منتج به انتخابات 92 شد. پس از آن در انتخابات سال 94 سازوکار جدیدی شکل گرفت که با سازوکار گذشته بسیار متفاوت و پیشرفته تر بود. همانطور در سال های 96 و 98 مشاهده کرده اید که متناسب با مقتضیات زمان بعد از بحث ها، بررسی ها، نظریه پردازی ها و خودانتقادی ها اصلاح طلبان به جمع بندی های جدیدی بر اساس خردجمعی رسیدند و سازوکارهای جدیدی شکل گرفت. سازوکاری نیز که در سال 98 شکل گرفت به همین سال مربوط بود و طبیعی است که برای آینده نیاز به سازوکاری جدید و متناسب با اقتضائات آن داریم که آن هم باید بر اساس خودانتقادی، بازنگری، آسیب شناسی و ارائه نظریات جدید در فضای عمومی سیاسی کشور بین اصلاح طلبان صورت پذیرد. ممکن است برای آینده با توجه به شرایط کشور به راهبردهای جدیدی در سیاست ورزی اصلاح طلبان نیاز داشته باشیم. ممکن است سازوکاری متفاوت با سازوکار موجود شکل بگیرد، یا این سازوکار واحد نبوده و متکثر باشد. اینها چیزهایی است که طی فرآیند آسیب شناسی، خودانتقادی، نظریه پردازی، ارائه پیشنهادها، روبروه با هم و صیقل خوردن نظریات به تدریج شکل می گیرد تا بتوانیم وارد سازوکارها و راهبردهایی متناسب با شرایط جدید بر اساس خردجمعی و شرایط جدی و اجماع نسبی شویم.

برخی معتقدند اکنون که اصلاح طلبان انتخابات مجلس را پشت سرگذاشته اند بهتر می توانند به نقد درون جریانی و آسیب شناسی برای بازگشت به جامعه بپردازند؛ چه میزان با این مساله موافقید؟

براساس مقتضیات زمان در هر زمانی نیاز به بازنگری و آسیب شناسی شرایط جدید وجود دارد. یکی از ویژگی های اصلاح طلبان این بوده و خواهد بود که با بازنگری در رفتارها، سیاست ها و راهبردها به وضعیتی سازنده، کارآمد و مناسب دست پیدا می کنند. در این دور به دلیل شرایطی که به وجود آمده و پیشینه ای که از انتخابات گذشته داشته اند نارضایتی هایی در سطح مردم ایجاد شده است. لذا در حوزه راهبردها و مناسبات با جامعه، حاکمیت و ساختار و تشکیلات به تجدیدنظر و بازنگری در همه حوزه ها نیاز داریم تا به سازوکارهای جدیدی دست پیدا کنیم.

برخی تحلیلگران مطرح می کنند که اصلاح طلبان از کارکرد خود دور شده اند؛ نه خودانتقادی دارند و نه آسیب شناسی از خود می کنند و صرفا به بیان برخی مفاهیم کلی می پردازند که همین امر موجب رویگردانی بخش هایی از جامعه از این جریان سیاسی شده است؛ تحلیل شما چگونه است؟

افراد آزادند که هر حرفی را بزنند. بالاخره هر کس که می نشیند و دست به قلم می برد، هر چه می خواهد می نویسد و دیدگاهش را هم پخش می کند. مهم این است که خودانتقادی و انتقاد داخلی به اصلاح طلبان آنقدر به وفور در جامعه وجود دارد که نه تنها هزینه ندارد؛ بلکه بعضا تشویق هم می شوند. بالاخره وقتی علیه اصلاح طلبی و اصلاح طلبان حرف بزنند کوچک ترین و کمترین هزینه ای برای کسی ندارد. حال چه آنهایی که خیرخواه و اصلاح طلب واقعی هستند و چه کسانی که به هر دلیلی متعمدانه با انگیزه های خاص می خواهند اصلاح طلبی را مورد نقد و تخطئه قرار دهند، به فور این نقدها را مطرح می کنند. در این زمینه کاستی ای نداریم که بگوییم هیچ خودانتقادی یا آسیب شناسی وجود نداشته است. در خصوص سیاست ها و راهبردهای مشخص و سازنده نیز آنچه باید اتفاق بیفتد و آنچه در سطحی نظری وجود دارد، متفاوت است. در عرصه نظری نظریه های مختلفی مطرح می شود و افراد متفاوت در طیف اصلاح طلبی نظریه هایی را مطرح می کنند که بعضا متعارض با یکدیگر است. این نظریه ها وقتی می تواند به شکل عملیاتی درآید که وارد یک فرآیند اجماع نسبی شود. اگر هم بخواهد صرفا ارائه نظریه باشد، ما نظریات مختلفی داریم که برخی نیز خیلی خوب و موثر است. این نظریات برای ارائه در افکار عمومی خوب است، ولی اگر بخواهیم در درون جریان اصلاح طلبی به عمل تبدیل شود نیازمند یک اجماع نسبی است و بدون اجماع نسبی اتفاقی نمی افتد. چون جریان اصلاح طلب باید به این نظریه ها عمل کند. وقتی این نظریه ها با هم پیوند و صیقل می خورد و نهایتا با یک اجماع نسبی به عمل سیاسی تبدیل می شود در دستور کار اصلاح طلبان در هر مقطعی قرار می گیرد. بنابراین طبیعی است که آنچه در دستورالعمل اجرایی اصلاح طلبان واقع می شود مخالفانی نیز دارد، منتها مهم این است که براساس خردجمعی و اجماع نسبی شکل گرفته است. هیچ فرد و حزبی نمی تواند سازوکار مهمی جز این پیش بینی کند و یک تنه بگوید راهی که من می گویم درست است و راه اصلاح طلبی نیز جز این نیست. بنابراین اگر بخواهیم در عرصه عمل و روی زمین سیاست کاری کنیم تنها سازوکارش این است که دو محور داشته باشیم. نخست اینکه سازوکار عملیاتی براساس خردجمعی شکل گیرد و دوم اینکه روی آن اجماع نسبی صورت پذیرد. این اتفاق تا به امروز افتاده و در آینده نیز خواهد افتاد.

از دیدگاه شما چرا با وجود اینکه اصلاح طلبان همواره درصدد اصلاح امور و تحقق مطالبات مردم برآمده اند در هر مقطع مسائلی نمایان شده است؟

برخی مسائل سیاست ایران را که در ابتدا اشاره کردم و سختی سیاست ورزی به دلیل تصلبی که بین رقبای اصلاح طلبان و برخی لایه ها وجود دارد که اجازه نمی دهد تحولات سازنده رخ دهد. لذا آن را نادیده گرفته و بدان توجه نمی کنند. از طرفی چون نقد به آن جریان ها هزینه دارد همه مسائل را متوجه اصلاح طلبان می کنند. متاسفانه این چیزی است که به شکل ساری و جاری مشاهده می کنیم. بالاخره در یک زمین ناهموار، صعب و سخت می خواهیم سیاست ورزی کنیم. بنابراین مسائل زیاد است و سنگ اندازی ها و مخالفان، برخوردها و هزینه های زیادی وجود دارد که کار بسیار سختی است. حال کسانی بیایند و در چنین شرایطی همه چیز را تخطئه کنند، کار راحت و آسانی است. مهم این است که افراد در چنین زمین سختی پیشنهادات موثر و گشایش بخشی ارائه دهند تا در اثر این پیشنهادات سازنده و عملیاتی یک دستور کار و راهبرد جدید برای اصلاح طلبان به وجود آید. اینکه برخی یاد گرفته اند فقط نقد کنند، باید گفت نقد خوب است اما نقدی که منجر به سرخوردگی، سیاه نمایی، انفعال، یأس و سرخوردگی جامعه شود، نقد نیست؛ نوعی تخریب است. همه باید در این شرایط سخت که این مسائل عدیده را در زمین سیاست ایران داریم، فکر کنند که راه های برون رفت چیست؟ طبیعی است که هر کسی که اصلاح طلب واقعی و دلسوز جامعه ایران است و می خواهد به خیر عمومی کمک کند باید فکر کند در این شرایط سخت چگونه می توان کار کرد و گام به گام سیاست های اصلاح طلبانه را پیش برد. نه اینکه کسانی که در این راستا عمل می کنند دائم تخریب و تخطئه شوند و موجی به جریان بیفتد مبنی بر اینکه دوران اصلاح طلبی گذشته و اصلاح طلبان نمی توانند کاری انجام دهند. اینها مباحثی است که جریانات خارجی و تندروهای داخلی به شدت دامن می زنند و برخی از خود اصلاح طلبان نیز در چنین بازی ای خواسته یا ناخواسته وارد می شوند؛ اینکه خیری برای جامعه ندارد. خیر زمانی است که همه فکر کنند و راه های سازنده و برون رفت از مسائل در هر مقطعی را بیابند تا بر اساس آن بتوان به دستور کاری روشن و عملیاتی رسید.