قوانین مالکیت معنوی در دوران مشروطه تصویب شد

به گزارش تنها پیامک، به گزارش خبرنگاران کارگاه آموزشی مالکیت معنوی با موضوع حمایت از حقوق مولفین و مصنفین در ایران با سخنرانی رحیم پیلوار، استادیار دانشکده حقوق دانشگاه تهران امروز 28 آبان به صورت وبینار به همت خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار گشت.

قوانین مالکیت معنوی در دوران مشروطه تصویب شد

پیلوار در ابتدا به اهمیت صنعت چاپ پرداخت و گفت: من اساس تمدن غربی را صنعت چاپ می دانم؛ پس از رنسانس که از قرن چهاردهم آغاز گشت به جرات می توان گفت صنعت چاپ باعث شد که تحولات زیادی رخ دهد. در مغرب زمین پیرو اختراع چاپ این امکان فراهم شد که کتاب به قیمت مناسب در دسترس مردم قرار بگیرد. زمانی که در گذشته نسخه نویسی رواج بود بسیاری بی سواد بودند و توانایی مالی خرید کتاب نداشتند، ولی با دستگاه چاپ، کتاب مقدس منتشر و طی سال ها تحول جدید آغاز و منجر به شکل گیری حقوق مالکیت شد و اولین حمایت از ناشران صورت گرفت. ناشران به حکومت های خود که در آن زمان نظام های پادشاهی بود مراجعه و تقاضای امتیاز انحصاری می کردند که این امتیازها مُهر پادشاهی می خورد.

او اضافه نمود: این زمینه باعث شد تا این امتیازات به قانون تبدیل شود. در حقوق ایران نیز ایرانی ها عمق عقب افتادگی خود را درک کردند و این باعث شد افرادی به خارج بروند و رمز پیشرفت را متوجه شوند. مستشرقانی که در ایران استخدام شدند دستگاه چاپ را به تبریز آوردند و همان اتفاق در غرب افتاد به نحوه دیگری در ایران رخ داد. اسناد آن امروز موجود است که پادشاه همچنین مجوزهایی صادر می کردند. همزمان با مشروطه ما از حدود 1285 شمسی قوانینی داریم که به مالکیت ادبی اشاره دارند. قدیمی ترین قانون ما، قانون اصول مالکیت حقوقی است و در خود موادی دارد اشاره به قانون مالکیت معنوی دارد.

به عقیده این حقوقدان، در حقوق غرب مالکیت ادبی نخست حمایت از ناشران بود و به این ترتیب کم کم حقوق به تدریج شکل گرفت و در ایران از زمان مشروطه مطرح بود. به علت مسائل ناشی از تعارض منافعی که وجود داشت ما دیر صاحب قانون شدیم و این قانون در زمان خود بسیار پیشرفته بود و حمایت های مطلوب صورت گرفت. در حقوق دیگر کشورها هم در اثر فشار است که مجلس کشور قانون را تنظیم می کند و قانون خوبی از ظرفیت حقوق مولف داریم.

پیلوار ادامه داد: مالکیت فکری در شاخه حقوق مولف دو دسته حقوق اعطا می کند؛ حقوق مادی و معنوی که حقوق معنوی از آثار پدیدآورندگان حمایت می کند. این قانون نخست حق انتشار اثر است و یک معنایش این است کسی نمی تواند مولف را مجبور کند حقوق خودش را منتشر کند و فرد مولف می تواند اثر را به نام خود، بدون نام خود منتشر کند. مورد سوم حق تمامیت اثر است و دیگران حق تعارض به اثر را ندارند. یعنی دیگران حق ندارند اثری را کم یا زیاد و یا فیلم و یا کتابی را منتشر کنند.

او بیان نمود: حُسن حقوق معنوی این است که غیر قابل نقل و انتقال است و اگر ساقط شوند بی اعتبار خواهد شد. اما شاخه دوم حقوق مولف حقوق مادی و یا مالی است؛ یعنی اینکه فرد مولف با انتقال جزئی حقوق مالی اثر خود از فواید آن بهره مند شود که این کار در قالب قرارداد انجام می شود و فرد می تواند به دیگران حق استفاده از اثرش را بدهد. در این زمینه کلیه حقوق مالی را پدیدآورنده می تواند جزئی یا کلی منتقل کند و فرد اجازه دهد از روی آن تکثیر صورت بگیرد. حق دوم حق عرضه است؛ یعنی نمایشنامه نویسی از نوشته خود اجازه دهد فیلمی بر اساس آن ساخته شود. مدت حقوق مالی اثر 50 سال بعد از فوت پدیدآوردنده است اما حقوق معنوی نامحدود است.

این حقوق دان با طرح این پرسش که آیا هر اثر ادبی مشمول حمایت قرار می گیرد؟ اضافه نمود: اینجا وارد بخش سوم بحث می شویم. در حقوق مالکیت فکری ما از شکل بیانِ ایده حمایت می کنیم؛ بر همین اساس گفته می شود اثر باید به یک شکلی بیان شود و شکل بیان اصالت داشته باشد. منظور از ایده طرح و فکر نو است که در ذهن انسان خلق می شود. اصولا ذات مالکیت فکری به خاطر حمایت از مخترعان است. ایده وقتی در ذهن شکل می گیرد به صورت خام ابراز و بیان می شود و این ایده متعلق به همه افراد است. بنابراین باید توجه کنیم از صرف ایده حمایت نمی کنیم. اما ایده برای آنکه در مالکیت ادبی حمایت شود باید به شکل محسوسی ابراز شود؛ برای مثال مانند کتاب که ترکیب کلمات است. اگر به گذشته نگاه کنیم افراد فعلی با استفاده از دانش پیشینیان به مرحله بعد آمدند. شرط دوم این است ایده هایی که به شکل در می آید باید اصالت داشته باشد. در واقع اثر نباید کپی باشد و باید از شخصیت پدیدآورنده نشات گرفته باشد.

پیلوار گفت: اگر فردی اثر دیگری را کپی کند باعث نمی شود این اثر را دارای اسارت بدانیم. افراد می توانند از اثر ما الهام بگیرند، اما نباید این کار کپی کردن باشد. نکته دیگر اقتباس است؛ یعنی اثری را دگرگون کنیم؛ برای مثال فردی که رمانی را تبدیل به فیلم کند مشمول این حق است و به شرط حمایت از پدیدآورنده و تامین حقوق او.

به گفته این حقوقدان دو شرط برای اینکه یک اثر حمایت شود لازم است. ایده باید به صورت شکل دربیاید و دوم اصالت داشته باشد. انتشار اثر باید با مجوزهایی صورت بگیرد و ما نسبت به بسیاری از کشورها حمایت های وسیع تری از مولف داریم. مرحله تثبیت و ثبت داریم که این ها با هم متفاوت است و آثاری که خلاف اخلاق حسنه مورد حمایت نخواهد بود.

او در خاتمه شرح داد: اثر ممکن است توسط یک دو نفر ایجاد شود و هر دو نفر از حقوق مادی و معنوی بهره مند می شوند. برای مثال لغت نامه دهخدا که به اسم مرحوم دهخدا است ولی یک کار جمعی محسوب می شود؛ لغت نامه مدام به روز می شود و کسی که متولی این موضوع است دانشگاه تهران است. در مجموع اگر محققان از حمایت مادی برخوردار نباشند به سمت کارهای دیگر سوق پیدا می کنند که برایشان مواهبی به دنبال داشته باشد.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران
انتشار: 29 آذر 1399 بروزرسانی: 29 آذر 1399 گردآورنده: 0nlysms.ir شناسه مطلب: 1347

به "قوانین مالکیت معنوی در دوران مشروطه تصویب شد" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "قوانین مالکیت معنوی در دوران مشروطه تصویب شد"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید