تندیس غول رودس و هرچیزی که باید درباره آن بدانید - تنها پیامک

این تندیس باشکوه، هدیه ای از طرف فرانسه به آمریکا است و مردم سراسر دنیا آن را به خوبی می شناسند. البته بسیاری از بازدیدنمایندگان این مجسمه، غول رودس را نمی شناسند. تندیسی که دوهزار سال پیش در ورودی یک بندر بزرگ و شلوغ دیگر در جزیره رودس قرار داشته است. درست مانند مجسمه آزادی، این تندیس نیز به منظور گرامی داشت آزادی ساخته شده است. تندیس غول رودس ارتفاعی برابر با ارتفاع مجسمه آزادی داشته و یکی از عجایب هفت گانه دنیای باستان بوده است.

جزیره رودس

جزیره رودس یکی از مهم ترین مراکز مالی دنیا در گذشته بوده است. این جزیره در جنوب غربی آسیای صغیر جایی که دریای اژه و دریای مدیترانه به هم می پیوندند، واقع شده است. شهر مرکزی رودس در 408 پیش از میلاد ساخته شده بود. این شهر طوری طراحی شده، تا بیشترین بهره را از برترین بندر طبیعی سواحل جنوبی جزیره ببرند.

در سال 357 پیش از میلاد، این جزیره به وسیله ماسول (Mausolus) هالیکارناسوس (Halicarnassus) فتح شده بود. آرامگاه ماسول یکی دیگر از عجایب هفت گانه دنیای باستان است. این جزیره در نهایت در سال 340 پیش از میلاد به دست ایرانیان افتاد اما در سال 332 پیش از میلاد، اسکندر کبیر بر آن تسلط یافت. زمانی که اسکندر بر اثر تب در سال های جوانی عمرش از دنیا رفت، فرماندهانش برای به دست گرفتن کنترل قلمرو وسیع پادشاهی اسکندر با هم به مبارزه پرداختند. سه نفر از آن ها یعنی بطلمیوس (Ptolemy)، سلوکوس (Seleucus) و آنتیگون (Antigous) پیروز شدند که امپراتوری را بین خودشان تقسیم نمایند. اهالی رودس در این نزاع از بطلمیوس دفاع و پشتیبانی کردند. این کار موجب خشم آنتیگون شد تا جایی که او در سال 305 پیش از میلاد، پسرش دیمیتریوس را برای تصرف شهر و مجازات اهالی آن به رودس فرستاد.

جنگ با دیمیتریوس

این جنگ بسیار طولانی و دردناک بود. دیمیتریوس لشکری 40 هزار نفری را با خود آورده بود. این تعداد بیشتر از تمام جمعیت شهر رودس بود. او حتی با افزودن دزدان دریایی دریای اژه، تعداد نیروهای خود را افزایش داده بود .

شهر رودس با دیوارهای محکم و بلندی احاطه شده بود و حفاظت می شد. مهاجمان مجبور بودند تا از برج های متحرک برای حمله به شهر استفاده نمایند. برج های متحرک، سازه های چوبی بودند که در درون آن ها سربازان پنهان می شدند و گروهی دیگر از سربازان، این برج ها را به حرکت درآورده و به نزدیک دیوار قلعه یا حصار شهر می بردند و پل چوبی روی برج را روی دیوار قرار می دادند و نیروهای پنهان داخل برج به وسیله پل وارد شهر یا قلعه دشمن می شدند. دیمیتریوس از یکی از این برج های بزرگ بالا رفت تا به شهر حمله کند. اما توفانی ناگهانی برج را در هم شکست. این اتفاق سبب شد که این نبرد با پیروزی اهالی رودس به انتها برسد .

دیمیتریوس یک برج بزرگ دیگر نیز داشت که آن را Helepolis به معنای فاتح شهرها نامیده بود. این سازه بزرگ، 46 متر ارتفاع و 160 تن وزن داشت و مساحت پایه آن 0.1 مترمربع بود. این برج به منجنیق مجهز بود و با چوب و چرم پوشانده شده بود تا سربازان از تیرهای کمانداران دشمن در امان بمانند. بعلاوه چندین مخزن آب نیز در این برج حمل می شد تا از آن ها برای خاموش کردن آتش ایجاد شده بر اثر تیرهای شعله ور، استفاده گردد. زمانی که دیمیتریوس به شهر حمله کرد، مدافعان، ماشین جنگی او را به وسیله جاری کردن آب در خندق های بیرون از دیوار، متوقف کردند. به این ترتیب آن ها توانستند این هیولای غول پیکر و سنگین را در گل و لای فرو ببرند. در نهایت گروهی از کشتی های مصری برای یاری به اهالی رودس رسیدند. دیمیتریوس نیز به سرعت عقب نشینی کرد و پیمان صلحی را با اهالی رودس و بطلمیوس امضا کرد .

تندیسی برای گرامی داشت پیروزی

اهالی رودس برای گرامی داشت پیروزی و آزادی شان، تصمیم گرفتند که تندیسی بزرگ از هلیوس که حامی آن ها بود بسازند. آن ها قطعات برنزی که از ماشین جنگی دیمیتریوس به جای مانده بود آب کردند و برای ساخت بخش های بیرونی تندیس استفاده کردند. برج متحرک بزرگ دیمیتریوس به عنوان داربستی برای انجام پروژه استفاده شد. با وجود اینکه بعضی گزارش ها تاریخ شروع ساخت تندیس را قبل از سال 304 پیش از میلاد عنوان می نمایند، اما بیشتر به نظر می رسد که این کار در سال 292 پیش از میلاد شروع شده باشد. به گفته پلینی، تاریخ نگاری که چندین قرن بعد از ساخت تندیس رودس زندگی نموده بود، ساخت مجسمه 12 سال طول کشیده است .

ارتفاع تندیس در حدود 34 متر بوده و روی یک پایه 15 متری در نزدیکی ورودی بندر، شاید روی یک موج شکن قرار داشته است. گرچه در تصور عامه معمولاً این مجسمه با پاهایی باز و قرار گرفته در دو طرف ورودی بندر به تصویر کشیده می گردد، اما به نظر می رسد که این تندیس نیز ژستی شبیه به تندیس های سنتی یونانی داشته است. تاریخ نگاران معتقد هستند که این تندیس، عریان یا نیمه عریان بوده در حالی که ردایی را روی شانه و بازوی چپش انداخته است. بعضی نیز فکر می نمایند که تندیس در حالی که با دست راست چشمانش را از تابش آفتاب حفظ نموده، تاجی نیز بر سر داشته است. بعلاوه ممکن است که از دستش برای نگه داشتن یک مشعل استفاده نموده باشد، درست شبیه حالتی که امروزه در مجسمه آزادی شاهد آن هستیم .

هیچ یک از گزارش های قدیمی از نظریه اول درباره شکل و شمایل تندیس سخنی به میان نیاورده اند، چراکه ساخت تندیس به شکلی که دو پایش را در دو طرف ورودی بندر قرار داده باشد، مستلزم این است که در مدت ساخت تندیس، بندر هیچ فعالیتی نداشته باشد، چیزی که به لحاظ مالی، ممکن و منطقی نیست .

مهندسی تندیس

این تندیس با پوشش های برنزی روی اسکلتی آهنی ساخته شده است درست مثل مجسمه آزادی که پوششی مسی و اسکلتی استیل دارد .

طبق گفته تاریخ نگاران، 15 تن برنز و 9 تن آهن در ساخت مجسمه به کار رفته است. این میزان در نظر معماران امروزی بسیار ناچیز است. مجسمه آزادی با ابعادی برابر این تندیس، 225 تن وزن دارد .

با توجه به گزارش های قدیمی، داخل مجسمه تعدادی ستون سنگی وجود داشته که وظیفه سرپا نگه داشتن تندیس را بر عهده داشته اند. میله های آهنی در داخل قطعات سنگی کار گذاشته شده بودند و این قطعات با پوششی از برنز به هم متصل می شدند. هر ورقه برنز باید با دقت تمام به شکل های صحیح درمی آمده و در جای مناسبش قرار می گرفته تا شکل تندیس را تشکیل دهد .

بعضی روایت ها می گویند که از یک سطح شیب دار بزرگ خاکی برای دسترسی به تندیس حین ساخت استفاده می شده است. مهندسان امروزی محاسبه نموده اند که چنین سطح شیب داری که به بالای تندیس برسد به قدری بزرگ بوده که عملاً ساخت آن امکان پذیر نبوده است. همین نکته سبب می گردد که روایت دیگر را در این زمینه بپذیریم. روایتی که می گوید از چوب برج متحرک دیمیتریوس برای این کار استفاده شده است. ظاهراً با استفاده از این چوب ها، داربستی در محل ساخته اند که از آن برای مونتاژ کردن تندیس استفاده نموده اند .

معمار این سازه ارزشمند، فردی به نام Chares of Lindos بود. پیکرتراشی از اهالی رودس که بسیار وطن پرست بود و برای دفاع از شهر در جنگ شرکت نموده بود. او قبلاً نیز در پروژه های ساخت تندیس های بزرگ مشارکت نموده بود. استاد وی فردی به نام Lysippus بود که تندیسی 18 متری شبیه به زئوس ساخته بود . Chares احتمالاً پیش از شروع کار یک نمونه کوچک و یک متری از تندیس را ساخته بود تا از آن به عنوان راهنما استفاده نموده و بخش های مختلف تندیس را با ورقه های برنزی طراحی کند .

می گویند Chares در حین ساخت تندیس از دنیا رفت و نتوانست مجسمه تکمیل شده را ببیند. طبق افسانه ها او خودکشی نموده است. داستانی در این زمینه نقل می گردد که زمانی که او تقریباً ساخت تندیس را به انتها رسانده بود، فردی به یک نقص کوچک در آن اشاره نمود. پیکرتراش هم که از این نقص در کارش شرمسار شده بود، خودکشی کرد .

مقایسه ابعاد مجسمه آزادی و غول رودس: گرچه ابعاد دو تندیس تقریبا یکسان هستند اما مجسمه آزادی بلندتر است چراکه پایه بلندتری دارد.

طبق یک داستان دیگر، بزرگان شهر از پیکرتراش خواستند تا ارتفاع تندیس را دو برابر کند. او هم دستمزد خود را دو برابر افزایش داد غافل از اینکه دو برابر کردن ارتفاع تندیس، موجب افزایش هشت برابری مواد و مصالح مورد احتیاج می گردد. همین مسئله سبب ورشکستگی و خودکشی او شد.

سقوط غول رودس

غول رودس برای مدت 56 سال بر فراز ورودی بندر با غرور و افتخار ایستاد. هر روز صبح که آفتاب به بدنه برنزی هلیوس می تابید، آن را درخشان می کرد. خاتمه در سال 226 پیش از میلاد، زلزله ای تندیس را در هم شکست. قطعات بزرگ تندیس تا قرن ها در کنار بندر در گوشه ای آرمیده بودند. شبیه سازی کامپیوتری نشان می دهند که میخ های به کار رفته برای متصل کردن قطعات برنزی بر اثر لرزش زمین شکسته اند. در ابتدا قطعات سبک تر سقوط نموده اند اما به مرور، فشاری که به سایر میخ ها وارد شده، موجب ریختن قطعات دیگر و در هم شکستن تندیس شده است.

در بعضی گزارش ها ذکر شده است که تندیس ابتدا سقوط نموده و سپس بر اثر برخورد با زمین قطعه قطعه شده است. به نظر می رسد که پاها و مچ تندیس تا مدت ها بعد از زلزله نیز پای برجا بوده اند. پلینی می نویسد:

زمانی که تندیس سقوط نموده بود، بیش از پیش تحسین و شگفتی بینندگان را بر می انگیخت. انگشت های این سازه هرکدام به تنهایی از بیشتر تندیس ها بزرگ تر بودند. هرکدام از اندام های تندیس که جدا شده بودند، حفره بسیار وسیعی در تندیس ایجاد نموده بوند که از میان آن ها قطعات بزرگ سنگ که پیکرتراش در جای خود مستقر نموده بود، دیده می شد.

نقل است که بطلمیوس سوم پادشاه مصری پیشنهاد کرد که مبلغی را برای بازسازی تندیس بپردازد اما اهالی رودس پیشنهاد او را نپذیرفتند. آن ها با پیتیا (غیبگوی نیایشگاه دلفی) مشورت نموده بودند و می ترسیدند که شاید ساخت تندیس به نوعی توهین به هلیوس محسوب شده و هلیوس به وسیله زلزله آن را از بین برده است.

در قرن هفتم پس از میلاد، عرب ها شهر رودس را فتح کردند و به جای مانده غول رودس را به قطعات کوچک تر تقسیم کردند و آن ها را فروختند. طبق افسانه ها برای حمل قطعات این تندیس، 900 شتر احتیاج بود. این انتهای غم انگیز برای یکی از شگفت انگیزترین آثار هنری دنیا بود.

آیا غول رودس دوباره ساخته می گردد؟

در پنجاه سال اخیر، چندین بار پیشنهاد ساختن دوباره غول رودس مطرح شده است. آخرین پیشنهاد در سال 2008 ارائه شد. هنرمند آلمانی، Gert Hof در نظر داشت تا نسخه جدیدی از هلیوس را بازسازی کند؛ البته نه به میزان تندیس قبل بلکه با ارتفاعی سه برابر تندیس قبل به نحوی که بازدیدنمایندگان بتوانند وارد تندیس شوند.