داستان پدیدآمدن کلاه قرمزی و رفقا - تنها پیامک

هنوز هم که هنوز است، با پخش شدن کلاه قرمزی و آمدن هر کدام از این شخصیت ها جلوی دوربین، بچه های دهه 60 و 70 و حتی بچه های امروزی که با شخصیت های خارجی مانوس شده اند، باز هم منتظر ساعت 9 شب بودند تا کلاه قرمزی را ببینند و آخرش هم یک قصه جذاب بشنوند. در این صفحه و به بهانه هفته کودک سراغ این شخصیت محبوب و دوست داشتنی دهه 70 تلویزیون رفتیم تا بدانیم چه اتفاقی باعث شد این شخصیت دوست داشتنی به جهان بیاید.

از طرف دیگر سراغ مرضیه محبوب رفتیم؛ کسی که این شخصیت و شخصیت های دیگر مجموعه کلاه قرمزی را ساخته است تا برایمان از خلق عروسک های خاطره انگیز بگوید.

وقتی می پرسم از خاطرات آن روز ها چه چیزی در ذهن تان ماندگار شده است، کمی مکث می نماید و بعد با بغض می گوید: جهان فنی زاده. بغضش می ترکد و عذرخواهی می نماید و می گوید اگر ممکن است نیم ساعت دیگر صحبت کنیم. مرضیه محبوب برای همه بچه های دهه 60 و 70 شناخته شده است؛ کسی که عروسک های محبوب و دوست داشتنی آن نسل را ساخت و باعث شد خاطره های زیادی در ذهن شان ماندگار گردد. با او گفت وگویی داشتیم به بهانه هفته کودک:

خلق یک کاراکتر عروسکی، شامل چه شرایطی است؟

خلق یک عروسک یا شخصیت برای بچه ها بستگی به موضوع و قصه ای دارد که قرار است برای کودک تعریف گردد. این بچه یا عروسک چه سنی دارد، چه خصوصیات اخلاقی دارد، بازیگوش است یا خجالتی، مدرسه می رود، با پدر و مادرش زندگی می نماید، فقیر است یا پول دارد؛ این ها و ویژگی های دیگر که کاراکتر را شکل می دهد، ازجمله نکاتی است که باید در طراحی عروسک در نظر گرفته گردد.

دلمان می خواهد برایمان از خلق عروسک کلاه قرمزی و بقیه عروسک هایی که در این مجموعه وجود داشتند، بگویید.

این برنامه با عروسک های ژولی پولی، گلابی و جغجغه و فرفره آغاز شد و در ادامه برنامه، عروسک های کلاه قرمزی و پسرخاله اضافه شدند. برنامه آموزشی و سرگرم نماینده بود برای گروه سنی خردسال. همان طور که زمان می گذشت، دوستان و فامیل های کلاه قرمزی به این مجموعه راه پیدا کردند و داستان را به جلو بردند.

برای طراحی هر کدام از شخصیت های جدید، باز من از همان روشی که گفتم استفاده کردم؛ یعنی به خصوصیات اخلاقی و شخصیت آن ها توجه داشتم و نکات ویژه آن ها را در طراحی لحاظ کردم.

در ذهن شما به عنوان یک عروسک ساز از خلق این عروسک چه چیزی می گذرد؟ مثل زمانی که کلاه قرمزی را می ساختید.

زمانی که یک عروسک می خواهد خلق گردد و به بچه ها پیامی یا آموزشی بدهد، باید بچه آن عروسک را باور کند، خصوصیات خود را در عروسک بیابد و با او احساس نزدیکی کند.

عروسک هایی که برای سریال ها یا برنامه های تلویزیونی ساخته می شوند، چه تفاوتی با عروسک هایی دارند که در مغازه ها فروخته می شوند؟

نکته اول این است که این ها عروسک های نمایشی هستند، بچه ها با عروسکی که در مغازه است، همذات پنداری ندارند. اگر الان برخی از عروسک ها خوب فروش می رود، دلیلش این است که اول کارتون آن عروسک درست می گردد، انیمیشن آن پخش می گردد، کودک بار ها این کاراکتر را می بیند، با آن ارتباط برقرار می نماید، دوست دارد که عروسک را در خانه و اتاقش داشته باشد و بعد هم تعداد زیادی از آن ساخته می گردد و در مغازه های اسباب بازی فروشی فروخته می گردد.

آن عروسکی که در مغازه است و چنین شناسنامه ای ندارد، فقط اگر زیبا باشد یا خصوصیتی که بچه دوست دارد درعروسک وجود داشته باشد، باعث خرید آن می گردد. وگرنه هیچ پشتوانه یا شناسنامه ای ندارد، اما عروسک های نمایشی شناسنامه و اسم دارند.

شاید یک دلیل بسیار بزرگ تاثیرگذاری این عروسک ها، در صدا هایی باشد که این عروسک ها دارند. تا الان رخ داده است که شما برای صدای صداپیشگان، عروسک بسازید؟

نه. کار هایی که من انجام داده ام، این طور نبوده است. معمولا عروسکی که بچه ها با آن ارتباط می گیرند، با همکاری سه نفر است؛ طراح و سازنده، عروسک گردان و بعد هم صداپیشه عروسک.

بیشتر کار هایی که من انجام داده ام، براساس آن فکری که در خصوص آن کاراکتر داشته ام، عروسک را ساختم و بعد در تمرین ها، به نوبت بچه ها روی آن عروسک صدا گفته اند، تا آن صدایی که به عروسک بیاید، پیدا گردد و همه این ها در تمرین اتفاق می افتد، گاهی اوقات هم با دیدن عروسک، صدایش ظاهر شده و این برایم رخ داده است.

چه خاطره ای از آن روز های ساخت کلاه قرمزی که خیلی برایتان ماندگار شده باشد و همواره با آمدن اسم این عروسک به ذهن تان برسد، دارید؟

جهان فنی زاده ...

در جهانی امروز و با انواع سرگرمی برای بچه های امروز عروسک ها باید از چه چیز هایی بگویند و چطور باید طراحی شوند تا در دل بچه ها جا بازنمایند؟

الان جهانی تکنولوژی، سرعت و پیشرفت است و به نوعی تکنولوژی باعث شده یک ریتم تند در همه چیز ایجاد گردد و بچه ها حوصله کمی دارند و دوست دارند همه چیز سریع اتفاق بیفتد. قدیم تر ها ممکن بود با چهار تکه سنگ، یک بازی درست می کردیم و سرگرم می شدیم، ولی الان بازی ها به این شکل هم کم شده. حتی بچه ها از دست هایشان چندان استفاده نمی نمایند و بازی ها مجازی شده است، بنابراین اینکه بگوییم بچه ها از چه عروسکی لذت می برند، خیلی سخت شده است.

چون هر اتفاقی با این بازی های کامپیوتری ممکن است؛ پرواز می نمایند، به اشکال مختلف درمی آیند، زیر آب می روند و.... عروسک هایی که ما می سازیم، هر حرکتی را نمی توانند انجام دهند و کارهایشان محدود است. این محدودیت را تا حدی با دیالوگ می گردد حل کرد و دیالوگ ها باید جوری باشد که بچه ها حوصله شان سرنرود. الان بچه ها حوصله نصیحت ندارند. من فکر می کنم شاید با قصه گفتن بتوانیم بچه ها را جذب کنیم. قصه ها هنوز می توانند آن ها را سرگرم نمایند و پند و آموزشی که قرار است بدهیم در قالب قصه باشد.

همان طور که عروسک های خارجی به داخل مرز های ما آمدند، فکر می کنید بتوانیم عروسک هایی بسازیم که از مرز های خودمان خارج شوند، حتی برای همین بچه هایی که در همسایگی کشورمان هستند؟

یک سری محدودیت هایی وجود دارد که اگر برداشته شوند، می توان کار هایی انجام داد. اگر خیلی همه چیز را به شکل سیاسی ببینیم، باعث می گردد خیلی دست وپای ما برای کار بسته گردد و نتوانیم به راحتی کار کنیم. خیلی ساده است؛ وقتی آزادانه و راحت فکر کنی، کار ها هم زیبا و هم جذاب خواهند شد.

کمی در خصوص این محدودیت ها صحبت کنید. چه چیز هایی ممکن است یک عروسک ساز را محدود کند؟

مثلا الان اگر بخواهم عروسکی را طراحی کنم تا به عنوان اینکه این عروسک به کشور های دیگر صادر گردد، اول باید آن عروسک برای بچه ها شناخته گردد، او را در فیلم یا سریالی دیده باشند و انیمیشن و برنامه ای از آن ساخته شده باشد. من بسیار دیده ام که بچه ها عروسک های خارجی را که به این شکل شناخته اند، ارتباط خوبی با آن دارند. شب ها عروسک را بغل می نمایند و با همان عروسک می خوابند، چرا؟

چون دائم در حال دیدن انیمیشن آن عروسک هستند. بدیهی است برای ساختن انیمیشن این عروسک هم سرمایه گذاری و هم تبلیغ درستی شده است. قبل از اینکه عروسک وارد بازار گردد، کار های تبلیغاتی روی آن انجام گرفته است، بعد هم عروسک می آید و بچه ها به خوبی از آن استقبال می نمایند و دوستش دارند. حالا چه کسی این حمایت را از من می نماید که این عروسک را بسازم و این کاراکتر را خلق کنم؟

یک اتفاقی که در این چند سال افتاده است، اینکه عروسک ها در فضای جدی تری وارد شدند؛ مثل لقمه شو و جناب خان. نظرتان در خصوص ورود عروسک ها به فضا هایی متفاوت از جهانی بچه ها چیست؟

به نظرم اشکالی ندارد. اگر ما عروسک را این طور نبینیم که فقط برای بچه ها است، این کار ها خیلی جواب می دهد. یکی از معجزات و شگفتی ها و جادوی عروسک ها این است که با هر سنی ارتباط برقرار می نمایند. به نظرم خیلی خوب است که بسیاری از مسائلی که می خواهیم به بزرگ تر ها بگوییم، به وسیله عروسک ها باشد و به وسلیه عروسک، آموزش بدهیم و فرهنگ سازی کنیم.

کلاه قرمزی چه زمانی به جهان آمد؟

کلاه قرمزی ابتدا یک مورچه عروسکی بود که در سال 1360 از آن در برنامه سقائک و شانه به سر دانا به کارگردانی ایرج طهماسب استفاده می شد و سازنده آن مسعود صادقیان بروجنی بود. صادقیان سابقه ساخت عروسک های برنامه های هادی و هدی، مدرسه موش ها و السون و ولسون را در کارنامه خودش دارد. چند سال بعد از برنامه سقائک و شانه به سر دانا، در سال 1372 برای ساخت برنامه جغجغه و فرفره، این عروسک از آرشیو بیرون کشیده شده و با ایجاد تغییراتی توسط مرضیه محبوب به کلاه قرمزی اولیه تبدیل شد.

کلاه قرمزی قرار بود فقط در یکی از قسمت های این برنامه و به عنوان میهمان و در نقش پسری بازیگوش و یک شاگرد کفاش حضور داشته باشد که بلد نیست درست حرف بزند، به طوری که با صدایی عجیب و با تلفظ اشتباه کلمات، مدام آب دهانش را روی صورت آقای مجری (یا به قول خودش آقای مُرجی) می ریخت.

او به عنوان میهمان در برنامه حضور پیدا نموده بود و کفش های آقای مجری را واکس زده و برای او آورده بود، اما به دلیل استقبال بی نظیر مخاطبان از همان یک قسمت، تبدیل به عضو ثابت این برنامه شد، به طوری که نام برنامه از جغجغه و فرفره به کلاه قرمزی و جغجغه و فرفره تغییر کرد. رفته رفته شکل عروسک و صدایش هم تغییر کرد و تبدیل به شخصیت کنونی اش شد.

آن برنامه در سال بعد به برنامه صندوق پست منتهی شد و شخصیت های دیگری هم در آن معرفی گردیدند. با این حال و با وجودی که آن برنامه عروسک های دیگری مثل گلابی، ژولی پولی و… هم داشت، ولی این کلاه قرمزی پر شروشور، اما خوش قلب بود که با بازیگوشی ها، بدحرف زدن ها و حتی دروغ های معصومانه اش توانست به حیات خود ادامه دهد و حتی پایش را به سینما باز کند.

پسرخاله

شخصیت اصلی مجموعه های اولیه کلاه قرمزی بعد از کلاه قرمزی بود و شخصیتی بسیار جدی و جوانمرد و بسیار قانع و ازخودگذشته داشت که گویی نماینده طبقه کارگر در این مجموعه است و دوستان کارگر زیادی دارد که همگی دارای این خصوصیات هستند. از دیگر خصوصیات این شخصیت یاری به سالمندان و فقرا است. پسرخاله نمونه متضاد کلاه قرمزی است.

برخلاف کلاه قرمزی که پسری بازیگوش، حاضرجواب و تنبل است و طبقه مالی روشنی هم ندارد، پسرخاله شخصیتی لوطی منش و کم حرف دارد و حاضر است خودش را برای یاری به دیگران به آب وآتش بزند. او کودکی است که انگار کودکی ننموده و زود بزرگ شده و به نوعی کودک کار است.

فامیل دور

فامیل دور اهل جایی است با نام دور. کار او در است؛ یعنی هرچه در وجود دارد، او در جمله هایش به کار می برد و برای در ها اهمیت بسیار زیادی قائل است، برای مثال دوست ندارد کسی درِ جایی را باز بگذارد یا آن را محکم باز کند یا ببندد.

یکی از تکیه کلام های او شعری است که آن را در موقعیت های گوناگون و حتی گاهی بی ربط می خواند؛ که با این در اگر در بند در مانند، درمانند. فامیل دور اولین بار در اولین قسمت از کلاه قرمزی 90 هنگام خانه تکانی شخصیت های اصلی برنامه و درحالی که مشغول استراحت بود و کلاه فرم سبزرنگ نگهبانی بر سر داشت، از زیر فرش پیدایش شد.

پسرعمه زا

پسرعمه زا، پسرعمه کلاه قرمزی است که در روستای کلاه قرمزآباد زندگی می نموده و برای دیدن کلاه قرمزی و در روز های عید نوروز به شهر آمده و به این شکل وارد داستان های کلاه قرمزی شد. پسرعمه زا شخصیتی شر و شیطان و سر به هواست که می تواند مابه ازا های بیرونی هم داشته باشد.

او با آداب و سنت های شهری آشنایی ندارد و حرف های خود را رک و بدون هیچ ملاحظه ای می گوید و به همین خاطر ممکن است بی ادب به نظر برسد.

ببعی

ببعی، گوسفندی است که بیشتر به زبان انگلیسی و گاهی فارسی حرف می زند. ازجمله مشخصه های او تکرار کردن برخی از عبارت هایی است که دیگران می گویند. ببعی آقای مجری را به انگلیسی ترجمه می نماید.Aigry (آیگری). شخصیت گوسفند یا همان ببعی، ایده خود ایرج طهماسب بود. در سال 1389 هنگامی که تمرین های پیش از مجموعه کلاه قرمزی 90 بود، ایرج طهماسب به عوامل برنامه گفته بود احتمالا سال جاری یک عروسک گوسفند به گروه اضافه خواهد شد.

در یکی از جلسات تمرین، مرضیه محبوب طی سفارشی که از طهماسب گرفته بود، ببعی را به جمع عروسک ها اضافه می نماید.

آقای همساده

همساده نام انسان عروسکی است که نماد یک همسایه خوش قلب، ولی بدشانس را در این مجموعه تلویزیونی برعهده دارد که به اتفاقات بد زندگی اش می خندد. در حالی که اتفاقاتی که تعریف می نماید بسیار دور از باور هستند و احتمال وقوع آن ها غیرممکن است. به نظر او این اتفاقات خیلی ساده است و ممکن است برای هرکسی پیش بیاید.

خاطرات همساده در لحظه توسط صداپیشه این شخصیت، محمد بحرانی شکل گرفته اند. او پیش از ضبط به اینکه او چه بگوید فکر نمی کرد، چون می خواست هنگام ضبط این خاطرات تازگی داشته باشند و برای خود وی هم خنده دار باشند تا موقع تعریف خاطره خنده هایش واقعی باشند.

دختر همسایه

این شخصیت، دختر همسایه آقای مجری است که معمولا به آقای مجری سپرده می گردد. او تحت تاثیر برنامه های تلویزیونی که در ایران برای بچه ها ساخته می گردد قرار گرفته و تکیه کلامش دست و جیغ و هورای بلند است.

جیگر

جیگر نام شخصیت عروسکی است که شکل یک کره الاغ ساخته شده. جیگر ساده، خوش قلب و کمی تندخو است. با وجود اینکه او در درک مسائل کند است، اما کوشش می نماید تا جایی که می تواند به دیگران یاری کند، اگرچه کوششش معمولا نتیجه عکس می دهد.

جیگر زود عصبانی می گردد و از به کار بردن نام خر یا الاغ برای خودش خوشش نمی آید و حتی به کلماتی مثل خرکیف، خرمهره و خرگوش نیز واکنش نشان می دهد. جیگر برخی از حرف هایش را سه بار تکرار می نماید (مانند پاسخش به اسم خر، جیگرم جیگرم جیگرم). جیگر علاقه زیادی به خوردن سُس دارد و گاهی در این خصوص نصیحت هم می گردد.

گابی

گابی یک گاو عروسکی است که در روستا به همراه بی بی زندگی می نموده و در روز های عید نوروز به شهر آمده است. او بسیار خوش اشتهاست و علاقه زیادی به نون خشک و سبزیجات دارد، اما هنگام گرسنگی چندان سختگیر نیست و همین موضوع گاهی دستمایه ای می گردد برای موقعیت ها و مصاحبه های طنز در این مجموعه.

اضافه وزن او گاه دستاویزی می گردد تا آقای مجری پند هایی در خصوص اهمیت ورزش و انتخاب خوراکی های سالم بدهد. گابی رفتاری بچه هاه دارد و غلط بودن برخی رفتار ها را نمی داند؛ بادگلو های بی اختیار او (یا به قول خودش شِکِلفِک) مخصوصا وسط نمایش گاهی باعث رنجش بقیه عروسک ها می گردد.

بچه فامیل دور

این شخصیت، نخستین بار در سری کلاه قرمزی 93 از شبکه دو سیما پخش شد. در روز دوم فروردین 93، فامیل دور به همراه همسرش دوره در برنامه حاضر شد و پس از انتقال به بیمارستان و زایمان، بچه فامیل دور به جهان آمد. این شخصیت شباهت زیادی به پدرش دارد.

دیوی

شخصیتی است که از کلاه قرمزی 93 به جمع شخصیت های این مجموعه اضافه شد، دیوی نیز مانند ببعی و جیگر عیدی بی بی به کلاه قرمزی است. درواقع دیو بچه ای است که همراه با والدینش در زیرزمین زندگی می کرد، ولی چون آب های زیرزمین تمام شدند همراه والدینش به سطح زمین آمد و بعد هم که به عنوان عیدی به کلاه قرمزی رسید.

او که همه چیز را وارونه می فهمد، وارونه نیز عمل می نماید، به عنوان مثال اگر بگویی بنشین می ایستد و اگر بگویی بایست، می نشیند. همین طور هر کاری که بگویی نکند را می نماید و بالعکس. یکی از مشهورترین جمله های او ازت متنفرم است که با احساسی عمیق می گوید و منظورش دوستت دارم است.

عزیزم ببخشید

عزیزم ببخشید فرزند لطفا نام شخصیت عروسکی است که از نوروز 1393 در مجموعه کلاه قرمزی توسط فامیل دور به مخاطبان معرفی گردید. این شخصیت از همان روز های نخست توانست محبوبیت زیادی در میان بینندگان پیدا کند. او خدمتکار فامیل دور است که برای یاری به او در پرورش بچه فامیل دور استخدام شده است.

عزیزم ببخشید که به دقت و جزئی نگری و انجام کار ها درست با همان جزئیات و سلیقه کارفرما شهره است با این جزئی نگری مفرطش و سوال پرسیدن های بی پایانش عموما کارفرمایش را چنان کلافه می نماید که شخص از خواسته اش پشیمان می گردد.

ایرج طهماسب

این مجموعه بیش از 20 سال است که ساخته شده و یادم نمی آید چگونه ساخته شد، اما پیگیری اصل کار بود. این کار، مثل مغازه ای که اول یک بغالی است، اما بعد کم کم به آن جنس اضافه می گردد و تبدیل به یک هایپر می گردد بود (که در طول زمان رشد یافت)، هنر کم کم اتفاق می افتد و تصمیم گیری ندارد، اما باید پیگیری کرد. این گونه نیست که یکدفعه تصمیم بگیریم که فیلم بلند بسازیم بلکه اول باید فیلم کوتاه ساخت.

هر کاری می کنیم از دست کلاه قرمزی خلاص نمی شویم. من اعتقاد قلبی دارم که همه افراد جهان هنرمندند و هرکسی می تواند یک بار یک شعر خوب بگوید، یک بار یک موسیقی خوب بنوازد و هر کس استطاعت دارد یک بار هنرمند باشد و در برخی تعدد این کار های خوب بیشتر می گردد و تبدیل به هنرمند می گردد! همه می توانند برای ایفای یک نقش بازیگر باشند، کافی است شما به عنوان کارگردان به شخص اعتمادبه نفس دهید تا آن را بروز دهد.

شیوه کاری من این گونه است که اگر شخصی می آمد این نکته را جست وجو می کردم که کجای وجودش خوشمزه است؛ بنابراین اگر کار هنری می کنید توصیه می کنم که به همه به چشم مثبت نگاه کنیم.