برج آرامگاه اخنگان، معماری زیبای چندصدساله در دشت توس - تنها پیامک

یکی از جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهر مشهد که در محدوده شهر تاریخی توس قرار گرفته است برج آرامگاه اخنگان است، این اثر تاریخی مورد بازدید گردشگران زیادی قرار می گیرد، بنای اخنگان آرامگاهی تاریخی است که قدمت آن به قرن نهم هجری بازمی گردد. امروزه با گذشت 6 سده، هویت شخص یا افرادی که در این بنای تاریخی آرمیده اند، هنوزدقیقا مشخص نیست.

میل اخنگان کجاست؟

میل اخنگان در 22 کیلومتری مشهد و در مجاور راستا روستای پاژبه شهر توس قرار گرفته است، میل اخنگان که با نام میل اخنجان هم شناخته می گردد، از جمله جاذبه دیدنی شهر مشهد است که در فاصله حدود 10 کیلومتری از شرق شهر تابران توس و در نزدیکی روستایی به همین نام، قرار گرفته است. برای بازدید از این بنای تاریخی از جاده مشهد- قوچان در سه راه فردوسی، راستا خود را به سمت شهرتاریخی توس تغییر داده و در کنار آرامگاه فردوسی، به سمت جاده مشخص آباد و روستای پاژ راستا را ادامه دهید، میل اخنگان در مجاورت این راستا قرار گرفته است.

معرفی بنای اخنگان

این بنا، آرامگاه فردی با هویت نامعلوم است که داستان ها و روایت های مختلفی درباره آن وجود دارد، بعضی بر این باور هستند که نقش و نگارهای زنانه ای که روی برج مشاهده می گردد، نشان از هویت پیکر متوفی دارد؛ ایشان معتقد هستند که فرد مدفون گوهر تاج، خواهر گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری است. این در حالی است که گروهی دیگر آن را منتسب به دختری هندی می دانند که از مریدان امام رضا (ع) بود و هنگام سفر برای زیارت، از جهان رفته است. بعضی دیگر هم تصور می نمایند، این بنا، آرامگاه دسته جمعی افراد مهم و متشخص است. اما نباید از این نکته غافل شد که صحت این نظریات، به اثبات نرسیده است. با این وجود بنای اخنگان به اسم یک اثر تاریخی در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تاریخچه بنای اخنگان

باستان شناسان و کارشناسان معماری با در نظر گرفتن سبک معماری اجرا شده در این بنا، قدمت ساخت آن را به دوره تیموریان نسبت می دهند. در این راستا بعضی از محققان معتقدند، علت انتساب پیشینه میل اخنگان مشهد به دوران تیموریان، به علت استفاده از کاشی های مربعی شکل و منقوش در ساخت آن است.

گروه دیگری از محققان و پژوهشگران تاریخی قدمت این برج تاریخی را متعلق به نیمه نخست قرن نهم هجری می دانند. بعضی دیگر هم با در نظر گرفتن نوع ساخت، معماری و تزیینات صورت گرفته در برج مقبره، پیشینه آن را به دوران ایلخانی نسبت داده اند. با کنار هم قرار دادن این نظریات می توان به طور کلی نتیجه گرفت، این اثر ملی و تاریخی کشور احتمالا متعلق به قرن نهم هجری قمری است که طراح و سازندگان آن سعی در ساخت یکی از برترین و بی نظیرترین بناهای دوران داشته اند و با بهره مندی از الگوها و سبک های معماری حکومت ایلخانیان که مقارن با دوران قبلی خود است، توانسته اند به این مهم دست یابند، اثری که امروزه از شاخص ترین آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری در استان خراسان رضوی و شهرستان مشهد محسوب می گردد.

هرچند سال ساخت آن به طور قطع مشخص نیست؛ می توان شباهت هایی در ساختمان آن به بنای مسجد جامع گوهرشاد که به سده 9 هجری قمری تعلق دارد و هم عمارت امیر چخماق یزد که در اوایل قرن 9 هجری قمری ساخته شده است، یافت.

معماری میل اخنگان

معماری میل اخنگان متعلق به دوران تیموریان است و این بنا عمری بیش از 550 سال دارد. معمار سازنده این بنای آجری و کهن، برجی مقبره گونه را برای آن در نظر گرفته که دارای ارتفاعی بیش از 17 متر است. سازندگان آن را روی سکویی دایره ای و با هشت نیم ضلعی ساخته اند. نمای بیرونی ساختمان آرامگاه هم به شکل مدور است که با هشت نیم ستون به زیبایی تزئین شده است.

معماری و کاشیکاری های صورت گرفته در بنای میل اخنگان، بسیار زیبا و چشم نواز است. این بنای تاریخی از آجر ساخته شده است و با هنرمندی در به کارگیری قطع ه های کاشی به رنگ های لاجوردی و فیروزه ای تزئین شده است که به شکل های مختلفی از جمله مستطیل، چند ضلعی و ستاره چلیپا برش خورده اند.

بعلاوه در تزئین این کاشی ها از نقوش برجسته و مختلف بهره گرفته اند. داخل بنا هم سنگ قبری به طول 110 سانتی متر، عرض 50 سانتی متر و ارتفاع 40 سانتی متر قرار گرفته است که روی آن با خط ثلث و نسخ متنی نوشته شده است. از دیگر نکات در خصوص معماری بنا، فضای داخلی آن است که بدون هیچ نقش و نگار و تزئینی ساخته شده است؛ در حالی که نمای خارجی آن، از دیوار گرفته تا نیم ستون هایش را با کاشی تزئین نموده اند.

در قسمت حاشیه زیر سقف میل اخنگان، می توان اثری که احتمالا متعلق به کتیبه ای است که در گذشته وجود داشته است، مشاهده کرد. به نظر می رسد این کتیبه روی گچ نوشته شده که امروزه قسمت عمده ای از آن، تخریب شده است.

بازدید از میل اخنگان

میل اخنگان در مجاورت راستا روستای پاژ قرار گرفته است و بازدید از آن برای مسافرانی که در آن راستا هستند، به آسانی میسر است.